ภาวะสมองเสื่อม..ต้องดูแลด้วยความเข้าใจ

ภาวะสมองเสื่อม..ต้องดูแลด้วยความเข้าใจ

ในสังคมที่ผู้สูงอายุมีจำนวนเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ภาวะสมองเสื่อมกลายเป็นปัญหาที่สำคัญและส่งผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วยและครอบครัวอย่างมาก ภาวะสมองเสื่อมไม่ใช่เพียงแค่การลืม แต่ยังรวมถึงการเปลี่ยนแปลงในด้านความคิด การตัดสินใจ พฤติกรรม และอารมณ์ ผู้ป่วยมักไม่สามารถทำกิจวัตรประจำวันได้ด้วยตนเองและต้องการการดูแลใกล้ชิด การดูแลผู้ป่วยภาวะสมองเสื่อมจึงต้องอาศัยความเข้าใจและการรับมืออย่างเหมาะสมจากผู้ดูแลและครอบครัว

บทความนี้จะนำเสนอข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับภาวะสมองเสื่อม รวมถึงสถิติ สาเหตุ และวิธีการดูแลผู้ป่วย เพื่อให้ผู้ดูแลและครอบครัวสามารถรับมือกับปัญหาที่เกิดขึ้นได้อย่างมีประสิทธิภาพและเข้าใจในภาวะที่ผู้ป่วยเผชิญอยู่ การดูแลด้วยความเข้าใจจะช่วยให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้นและลดความเครียดสำหรับผู้ดูแลได้ในระยะยาว

โรคสมองเสื่อมคืออะไร

โรคสมองเสื่อม (Dementia) คือ กลุ่มอาการที่เกิดจากการทำงานของสมองในด้านต่าง ๆ ผิดปกติ เช่น ความจำ, ความคิด, การใช้เหตุผล, การใช้ภาษา และการรับรู้สิ่งแวดล้อม ทำให้มีปัญหาทางความคิด การตัดสินใจ พฤติกรรม และอารมณ์ผิดปกติ ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวันจนต้องมีผู้ดูแลอย่างใกล้ชิด

สถิติของโรคสมองเสื่อม

ปัจจุบันประเทศไทยมีประชากรผู้สูงอายุเพิ่มมากขึ้น ทำให้โรคสมองเสื่อมมีจำนวนเพิ่มขึ้นเช่นกัน จากการศึกษาทางระบาดวิทยาพบว่าผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไปจำนวน 100 คน มีโอกาสเป็นโรคสมองเสื่อม 5 คน และเมื่ออายุมากขึ้น โอกาสเกิดโรคจะเพิ่มขึ้น โดยในผู้ที่อายุ 80 ปีขึ้นไปจะพบโรคสมองเสื่อมได้ถึงร้อยละ 20 หรือ 1 ใน 5 คน

สาเหตุของโรคสมองเสื่อม

1. โรคสมองเสื่อมที่เกิดจากความเสื่อมของสมองโดยตรง หรือโรคอัลไซเมอร์ (Alzheimer’s Disease)โรคอัลไซเมอร์เป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด ผู้ป่วยมักมีสมองฝ่อลงโดยเฉพาะสมองที่ทำหน้าที่เกี่ยวกับความจำ หลังจากนั้นสมองส่วนอื่น ๆ จะฝ่อตามมา ส่งผลต่อความคิด การตัดสินใจ การพูดสื่อสาร และพฤติกรรม การตรวจพบโรคตั้งแต่เริ่มแรกจะทำให้มีโอกาสชะลอความรุนแรงของโรคได้งานวิจัยระบุว่าในระดับสากล ผู้ป่วยโรคอัลไซเมอร์มีอัตราการเกิดประมาณ 60-70% ของผู้ป่วยสมองเสื่อมทั้งหมด .
2. โรคสมองเสื่อมจากเส้นเลือดในสมองผิดปกติ (Vascular Neurocognitive Disorder)เมื่ออายุมากขึ้น ผู้สูงอายุมักมีโรคประจำตัวเช่น เบาหวาน ไขมันในเลือดสูง ความดันสูง ซึ่งเป็นปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เส้นเลือดในสมองแตกหรือตีบตัน ส่งผลต่อเนื้อสมองและทำให้การทำงานของสมองผิดปกติการศึกษาพบว่า 15-20% ของผู้ป่วยสมองเสื่อมเกิดจากปัญหาเส้นเลือดในสมองผิดปกติ .

นอกจากนี้ โรคสมองเสื่อมยังอาจเกิดจากสาเหตุที่สามารถรักษาได้ เช่น ไทรอยด์ฮอร์โมนผิดปกติ, การดื่มแอลกอฮอล์, ภาวะโพรงสมองโต, มีเลือดคั่งหรือเนื้องอกในสมอง, การติดเชื้อในสมอง เช่น โรคซิฟิลิสหรือโรคเอดส์ รวมถึงการขาดวิตามินบี 12

การดูแลผู้ป่วยภาวะสมองเสื่อม

1. ทำความเข้าใจกับโรคสมองเสื่อม เพื่อสามารถหาวิธีรับมือที่เหมาะสม
2. ทำความเข้าใจกับผู้ป่วย โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่ยังไม่อาการรุนแรง
3. แก้ไขปัญหาที่สำคัญที่สุดก่อน เพื่อลดปัญหาที่เกิดขึ้น
4. ผู้ดูแลควรได้รับการพักผ่อนที่เพียงพอ เพื่อให้สามารถดูแลผู้ป่วยได้อย่างมีประสิทธิภาพ
5. ใช้สัญชาตญาณและจินตนาการในการดูแล เพื่อให้การดูแลเป็นไปอย่างเหมาะสม
6. ทำจิตใจให้สดใสและสนุกสนาน ซึ่งจะมีผลดีต่อการดูแลผู้ป่วย
7. จัดรูปแบบการดูแลที่สม่ำเสมอ เพื่อให้ผู้ป่วยค่อย ๆ เรียนรู้และปรับตัว
8. พูดสื่อสารกับผู้ป่วยเป็นประจำ และอธิบายสิ่งที่จะทำทีละขั้นตอน
9. หลีกเลี่ยงการพูดถึงผู้ป่วยต่อหน้า โดยเฉพาะการวิพากษ์วิจารณ์
10. ให้ผู้ป่วยสวมสร้อยหรือสร้อยข้อมือที่มีป้ายบอกว่าเป็นผู้ป่วยสมองเสื่อม เพื่อช่วยลดความวุ่นวายในการตามหาตัวหากผู้ป่วยเดินหายออกจากบ้าน
11. ให้ผู้ป่วยทำกิจกรรมต่าง ๆ บ้าง เพื่อให้ร่างกายแข็งแรงและรู้สึกมีส่วนร่วมในครอบครัว

หวังว่าคำแนะนำเหล่านี้จะช่วยให้ผู้ดูแลและครอบครัวสามารถดูแลผู้ป่วยสมองเสื่อมได้อย่างมีประสิทธิภาพและมีความสุขมากขึ้น

อ้างอิง

1. Alzheimer’s Association. (2021). Alzheimer’s Disease Facts and Figures. Retrieved from https://www.alz.org/media/Documents/alzheimers-facts-and-figures.pdf
2. Smith, E. E., & Markus, H. S. (2020). New treatment approaches to modify the course of disease in cerebral small vessel diseases. Stroke, 51(11), 3725-3732.